Nazisme begrijpen: Alfred Rosenberg: De “schrijver van het nieuwe evangelie” van het darwinisme
Deze serie artikels is bedoelt om het nazisme beter te begrijpen. Al de artikels hebben te maken met het Darwinisme, want dat was de belangrijkste gedachte om de Holocaust uit te voeren.
INVOERING
Alfred Rosenberg (12 januari 1893 – 16 oktober 1946) was een belangrijke ideologische leider in de nazi-partij, vooral bij het begin. Rosenberg was “de vader van de nazi-ideologie en de auteur van het boek dat een diepgaand effect had op Hitler, namelijk Der Mythos des 20 Jahrhunderts (De mythe van de twintigste eeuw), gepubliceerd in 1930. 1 Deze invloedrijke racistische antisemitische en anti- – Katholiek boek had ook invloed op het vroege nazi-partijbeleid. Rosenberg heeft ook bijgedragen aan het boek De vernieuwing van Duitsland, een boekdeel dat door Hitler aan alle partijleden werd aanbevolen om te lezen. 2
Door zijn geschriften werd Rosenberg de ‘schrijver van het nieuwe evangelie’, de filosofie van het nazisme gebaseerd op sociaal darwinisme. 3 Deze filosofie was racistisch, antisemitisch, pan-Duits, militaristisch en pseudo-religieus. Hij werd de nazi-theoreticus van de Holocaust genoemd. 4
Als redacteur en later uitgever van de belangrijkste Duitse krant die Hitler dagelijks las, Völkischer Beobachter (‘Volkswaarnemer’), speelde Rosenberg een belangrijke rol in het vormgeven van het denken van miljoenen Duitsers. 5 Zijn invloed was zo groot dat hij de ‘culturele leider’ van het Derde Rijk werd. 6 Volgens sommigen was hij ook de auteur van de aanduiding ‘Het Derde Rijk’ voor de regering van Hitler, die naar verwachting duizend jaar zou duren. Uiteindelijk heeft het maar een tiental jaar geduurd. Hitler erkende dat hij een filosofische basis moest hebben voor zijn programma, en hiervoor wendde hij zich tot een van zijn eerste bondgenoten, Rosenberg. 7 Rosenbergs ideologie was:
uiteindelijk gerelateerd aan ras (racisme, nordicisme, raciale ziel, etniciteit, bloed en eer, enz. – termen die hij grotendeels door elkaar gebruikte). Zijn bijdragen aan het idee van antisemitisme, aan het nationaal-socialistische concept van de staat, aan anti-universalisme en aan Germaanse of gegermaniseerde religie zijn zeker nauw verbonden met zijn alomtegenwoordige ideologie van ras. 8
Verder behandelde hij vaak het onderwerp van:
raciale vermenging (vervalsing), kruising en rassenvermenging (door hem meestal aangeduid als raciale schaamte, schande en schande). In wezen geloofde Rosenberg dat de Scandinavische raciale zuiverheid het voortouw nam in de strijd van blank Europa tegen raciale vernietiging (“bloedvergiftiging”); het was van vitaal belang, waarschuwde hij, dat raciale zuiverheid niet alleen als een principe van binnenlands, maar ook van buitenlands beleid werd beschouwd. Voor Rosenberg was dit niet alleen de verantwoordelijkheid van Duitsland. 9
In zijn boek uit 1927, Zukunftsweg einer deutschen Aussenpolitik (The Future Course of German Foreign Policy), formuleerde Rosenberg bijvoorbeeld een ruwe methode om wereldwijde raciale zuiverheid te garanderen.
In het begin van de jaren veertig werd de Holocaust een van Hitlers belangrijkste doelstellingen voor Duitsland. Op 1 maart 1942 tekende hij een decreet over Duitslands “systematische geestelijke strijd tegen joden, vrijmetselaars en hun bondgenoten”, zogenaamd omdat deze groepen allemaal tegenstanders waren van de doelstellingen van het nationaal-socialisme. 10 Dit decreet “noodzakelijke oorlogsmissie” bepaalde dat niet alleen joden, vrijmetselaars en hun bondgenoten, maar ook de ideologische tegenstanders van het nationaal-socialisme moesten worden vernietigd. Verder stelde de nazi-richtlijn dat deze groepen waren:
de auteurs van de oorlog die momenteel tegen het Reich is gericht. De systematische geestelijke strijd tegen deze machten is een noodzakelijke oorlogsmissie. Daarom heb ik Reichsleiter Alfred Rosenberg opdracht gegeven deze missie uit te voeren in samenwerking met de chef van het opperbevel van de Wehrmacht. Zijn operationele staf voor de bezette gebieden is gemachtigd om relevant materiaal te zoeken in bibliotheken, archieven, loges en andere ideologische of culturele instellingen van alle soorten, en dit materiaal te laten confisqueren voor het ideologische werk van de nazi-partij en daaropvolgend onderzoekswerk bij de Nationaal-Socialistische Academie. 11
Vermoedelijk zou dit project, waarvoor Rosenberg een missie had uit te voeren, Hitler en zijn academische aanhangers helpen die het in beslag genomen materiaal gingen “onderzoeken” om bewijs te vinden ter ondersteuning van hun doel om degenen die als inferieure rassen worden beschouwd uit te roeien.
Rosenbergs levensdoel, dat hij gedeeltelijk vervulde, was ‘de bewaarder van de partijideologie en de auteur van zijn magnum opus te worden dat het nationaal-socialisme een definitieve theorie over de geschiedenis als functie van ras zou verschaffen. 12 Rosenberg geloofde, in tegenstelling tot het bijbelse verslag en de historische christelijke leer, dat God afzonderlijke mensenrassen schiep en dat het Arische ras superieur was aan alle andere. Historicus Raymond Feely concludeerde dat al in 1940, “Buiten Mein Kampf, de mythe van de twintigste eeuw van de heer Rosenberg in zekere zin de belangrijkste verhandeling in het Derde Rijk is.” 13 Het is in het Engels vertaald en wordt in druk gehouden door veel van de tegenwoordig bestaande blanke supremacistische groepen.
Naast Mein Kampf werd dit tweedelige werk het belangrijkste boek van het nationaal-socialisme en er werden bijna twee miljoen exemplaren verkocht. 14 In hoeverre De Mythe van de Twintigste Eeuw werkelijk werd gelezen en begrepen, is echter niet bekend. Historicus Paul Roland beweerde dat het enorme boek, met zijn honderden voetnoten, de onderscheiding heeft als een van de meest ongelezen bestverkochte boeken in de geschiedenis – niettemin had het nog steeds een baanbrekende invloed op de vroege nazi-ideologie. 15
De mythe van de twintigste eeuw maakte ook ‘een directe en diepe indruk op Hitler’, althans tijdens de vroege periode van de nazi-beweging. 16 Nederlanders beweerden dat Rosenberg “in het oorspronkelijke programma van Hitler … de doctrine van raciale waarde had geïmporteerd, dat wil zeggen de superioriteit van Duits Arisch bloed.” 17 Professor Richard Evans documenteerde dat Rosenberg, meer dan wie dan ook, “Hitlers aandacht richtte op de dreiging van… een Joodse samenzwering. …door Rosenberg vond het Russische antisemitisme, met zijn extreme samenzweringstheorieën en zijn uitroeiende stuwkracht, zijn weg naar de nazi-ideologie in het begin van de jaren twintig.” 18
Hitler was blij te horen dat De mythe van de twintigste eeuw een grote boost in de verkoop kreeg toen de Duitse kardinaal von Faulhaber van München het boek veroordeelde en het op de katholieke index plaatste als een ketters werk. 19 Na de formele veroordeling trok de verkoop aanzienlijk aan. De gebreken waren zodanig dat zelfs Hitler delen ervan belachelijk maakte voor zijn insiders.

Het belang van Rosenberg wordt verder geïllustreerd door zijn opname onder de tien mensen die tijdens de processen van Neurenberg werden beschouwd als de meest verantwoordelijke voor de Holocaust die nog leefde aan het einde van de oorlog. Hij werd “de theoreticus van de partij” genoemd en “vergaarde de verwarde ideeën van Hitler en verduidelijkte ze.” Het resultaat was dat Hitler voortbouwde op “de ideeën van Rosenberg en zich liet beïnvloeden door Rosenberg in al zijn beslissingen.” 20 Volgens een voormalige insider veranderde de rol van Rosenberg toen hij om verschillende redenen na 1940 een deel van zijn nazi-status verloor.
Rosenberg promootte ook actief andere racistische auteurs, waardoor ze zowel meer geloofwaardigheid als meer verkoop kregen. Een voorbeeld was professor Hans Weinert, die in zijn boek over het ontstaan van menselijke rassen het rassenbeleid besprak dat bedoeld was om evolutionaire vooruitgang te bevorderen. Hij concludeerde dat het pad naar hogere niveaus van evolutie eugenetica en een verbod op raciale vermenging omvatte. 21
Professor Weinerts opvattingen over de evolutie van menselijke rassen werden grotendeels goed ontvangen door de nazi-beweging, zoals blijkt uit de officiële publicatie van het National Socialist Racial Policy Office waarin Weinerts boeken, waaronder Die Rassen der Menschheit (The Races of Mankind), worden vermeld als waardevolle boeken over rassentheorie . De Nationalsozialistische Monatshefte, onder redactie van Alfred Rosenberg, bevatte een artikel van Heinz Brücher over Weinerts werk waarin een van Weinerts boeken over ras en menselijke evolutie werd gepromoot. 22
DE THESIS VAN ROSENBERGS BOEK
Het thema van Rosenbergs boek was niet alleen bloedzuiverheid, antisemitisme en de afwijzing van het christendom, maar ook het belang van de overheersing van de samenleving door “zij die raciaal superieur zijn”. 23 Uiterlijk leek het boek zeer wetenschappelijk ondersteund door zijn gedetailleerde eruditie gedocumenteerd door honderden voetnoten, sommige langer dan een hele pagina. En, niet verrassend, het belangrijkste doelwit van Rosenberg
waren de Joden. Zijn monumentale, consistente en praktisch ongekwalificeerde antisemitisme vereist een apart hoofdstuk [in zijn boek]. Bovendien was Rosenberg openhartig in zijn frequente denigrerende verwijzingen naar negers (meestal naar hem verwezen als “Niggers”). Normaal gesproken besprak hij ze in verband met de problemen van rassenvermenging, en vaak stelde hij negers opzettelijk gelijk aan joden. 24
Verder behandelde Rosenberg
Europese geschiedenis als de strijd van het Duitse volk tegen de slopende invloeden van het jodendom en de rooms-katholieke kerk, en hij plunderde literaire en historische bronnen voor materiaal om zijn stelling te ondersteunen. Hij kon dit gemakkelijker doen door een puur subjectief begrip van ras aan te nemen. … wat hij ten zeerste goedkeurde was, ipso facto, Germaans; wat hij ten diepste verwierp, was, in overeenstemming met dezelfde definitie, joods. 25
De mythe van de twintigste eeuw werd geïnspireerd door Rosenbergs ‘intellectuele mentor’ Stewart Chamberlain, en ook door Arthur de Gobineau die An Essay on the Inequality of the Human Races schreef, en ook door Friedrich Nietzsche die de superman-superioriteitstheorie predikte. Volgens James Whisker, hoogleraar politieke wetenschappen aan de West Virginia University, was het thema van Rosenbergs boek het herinterpreteren van de hele geschiedenis in termen van rassenconflicten. 26
Zowel Chamberlain als Rosenberg “geloofden dat de mensheid absoluut was verdeeld in superieure en inferieure wezens.” 27 Bovendien mag het superieure ras geen „raciale vervuiling” plegen door „zich seksueel te vermengen met inferieure wezens”. 28 Rosenberg concludeerde dat de biologische genen die een superieure cultuur en politiek systeem voortbrachten, uniek waren voor Noordse mannen. Hij schreef dat het “Duitse volk niet wordt gekenmerkt door de erfzonde, maar door de oorspronkelijke adel.” 29 Zijn racisme, benadrukte hij, was gebaseerd op het darwinisme en de beste wetenschap van die tijd, ondersteund door vooraanstaande Duitse wetenschappers. 30
Zoals het geval was met veel nazi’s, werd Rosenberg beïnvloed door Arthur de Gobineau. Gobineau was een groot voorstander van de theorie van de blanke suprematie. In zijn meest invloedrijke werk, het vierdelige Essai sur l’inégalité des races humaines (Essay over de ongelijkheid van menselijke rassen) uit het midden van de jaren 1850, verklaarde de Gobineau de superioriteit van het blanke ras over anderen. Hij voerde aan dat het blanke ras alleen zou gedijen als het niet besmet zou raken door zich te vermengen met andere rassen. Dit geloof werd uiteindelijk een van de belangrijkste principes van de nazi-filosofie. 31
RACISME IN DE KERN VAN ROSENBERG’S NAZI-IDEOLOGIE
In zijn inleiding tot het boek van Rosenberg, om het belang van het boek voor het nazisme te documenteren, schreef professor Peel dat Nazi orthodoxie was nooit zo monolithisch noch zo alomvattend als die van Marx en Lenin. Er was natuurlijk overeenstemming over de belangrijkste kwesties – dat het wereldjodendom de onverzoenlijke vijand was van de hele Arische beschaving en cultuur en vooral van Duitsland. 32
Hoewel Rosenbergs opvattingen over Darwin gemengd waren, steunde hij openlijk Darwins ‘survival of the fittest’ en ‘superior race’-ideologieën. Het feit is dat de nazi’s combineerden hun rassentheorieën met de evolutietheorieën van Charles Darwin om hun behandeling van de Joden te rechtvaardigen. De Duitsers, als de sterkste en sterkste, waren voorbestemd om te regeren, terwijl de zwakke en raciaal vervalste Joden tot uitsterven gedoemd waren. 33
Rosenberg benadrukte het darwinistische idee dat “het leven voortkomt uit strijd, uit de dood.” 34 Hij ontkende openlijk “absoluut” de schepping ex nihilo om verschillende redenen, waaronder het feit dat hij dacht dat “een creationistische kijk” van de oorsprong “een Aziatisch-joods idee was, dat van Paulus (Saul) via de rooms-katholieke kerk naar Luther ging.” 35 Rosenberg leerde ook dat joden zonen waren van de „Joodse Jehovah” die een „zwendel, een promotor van leugens en een moordenaar” was. 36
Kortom, de belangrijkste ideeën die Rosenberg inspireerden om zijn nieuwe “Duitse Bijbel” samen te stellen, waren antisemitisme, afwijzing van het christendom en het recht van “zij die raciaal superieur zijn” om de raciaal inferieure te domineren. 37 Om al deze redenen viel hij agressief het joods-christelijke idee van schepping aan. Een belangrijke factor voor het succes van Rosenbergs ideeën en nazi-politiek in Duitsland was dat ze een beroep deden op professoren, studenten en ambtenaren. Het was deze ideologie die Hitler ertoe bracht zijn misdaden tegen de menselijkheid te plegen. 38
Rosenberg en anderen waren van mening dat de joden en andere inferieure rassen om een andere reden moesten worden uitgeroeid: ze verspreiden ziekteverwekkers zoals bacteriën. 39 Als bewijs van deze bewering wendden ze zich tot het Duitse volksgezondheidsonderzoek dat:
bestudeerde de medische gegevens over tyfusepidemieën door het prisma van ras als een biologische realiteit in plaats van als een sociale constructie. Gezien de prevalentie van tyfus-uitbraken onder de verarmde en overbevolkte bevolkingsgroepen van stedelijke joden in Oost-Europa, zagen ze correlatie voor causaliteit, negeerden de voor de hand liggende omgevingsfactoren en schreven de verspreiding van tyfus toe aan vermeende joodse culturele en genetische defecten. 40
In een artikel uit 1940 over ‘spotted fever en etnische identiteit’, bijvoorbeeld, verklaarde het Duitse hoofd van de afdeling volksgezondheid in het door de nazi’s bezette Polen, Dr. Jost Walbaum, dat
“De Joden zijn voor het overgrote deel de dragers en verspreiders van de infectie. Gevlekte koorts komt het meest hardnekkig voor in de regio’s die zwaar bevolkt zijn door Joden, met hun lage culturele niveau, hun onreinheid en de luizenplaag die hier onvermijdelijk mee samenhangt.” Een van zijn medewerkers, Dr. Erich Weizenegger, betoogde op dezelfde manier: “De ziekte komt voor…vooral onder de Joodse bevolking. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de Jood elk concept van hygiëne totaal mist.” 41
Dit “gebrek” dat ze aannamen, werd vermoedelijk veroorzaakt door genetische raciale defecten. Het is ook ironisch in het licht van de joodse hygiënewet in Leviticus.
ROSENBERG ALS ANTIKATHOLIEK
Rosenberg was “bijna net zo gewelddadig en anti-katholiek als anti-joods en alleen relatief minder anti-protestant. Hij is in feite antichristelijk.” 42 De mythe van de twintigste eeuw viel “het christendom en alles waar het voor staat” openlijk aan. 43 Zijn haat tegen de katholieke kerk “werd alleen overtroffen door zijn haat tegen joden.” 44 Dit was waar omdat de kern van Rosenbergs raciale filosofie van de “absolute waarde van zuiver bloed en ras” hem in “directe botsing met de christelijke theologie” bracht. 45 Roland schreef dat maar weinig Duitsers durfden zich publiekelijk uit te spreken tegen het [nazi-]regime, maar bepaalde leden van de geestelijkheid, zowel protestants als katholiek, bekritiseerden de nazi’s vanaf de kansel toen duidelijk werd dat ze van plan waren het christendom te vervangen door een nieuwe heidense religie. Het christelijke kruis moest worden vervangen door de swastika en afbeeldingen van heiligen moesten worden verwijderd uit alle kapellen, kerken en kathedralen. 46
Een andere reden waarom Rosenberg het katholicisme haatte, was vanwege wat hij als hun geloof beschouwde
“beledigend”, “jezuïtisch-Romeins” systeem dat consequent de “ruggengraatloze” Romeinse principes van liefde en niet-heldhaftig, niet-Germaans medelijden en mededogen predikte en in praktijk bracht. In naam van de kerk hadden liefde en medelijden de eer en de op de held gerichte subjectieve opvatting van het Germaanse volk ondermijnd. Volgens Rosenberg had de kerk, met de hulp van alle mogelijke allianties, alles uitgeroeid wat vrij, trots en eerlievend was, door op slimme wijze het Noordse stamsysteem, de gebruiken en de onafhankelijkheid te vervalsen. 47
Een derde reden voor Rosenbergs antichristelijke opvatting was het verzet van de katholieke kerk tegen het nazi-doel om een superieur ras te fokken, net zoals mensen paarden fokken. Bijvoorbeeld in 1939, toen Hitler de SS opdroeg een discrete maar wijdverbreide campagne te beginnen voor de uitroeiing van de ongeneeslijk zieken en krankzinnigen, was de publieke opinie in Duitsland er nog lang niet klaar voor. De tegenaanval, geleid door de bisschop van Münster, vertraagde het euthanasieprogramma en, zelfs als het het niet stopte, dreef het verder ondergronds, en toonde zo aan hoe effectief verzet kon worden geleverd door de kerken over een kwestie die de steun van hun kudden kreeg . 48
Ten slotte was het doel van de nazi’s om de Bijbel te vervangen door Mein Kampf. Al deze doelen vervreemdden veel christenen, bijvoorbeeld Martin Niemöller (1892 -1984), een lutherse predikant. Hij was een onderzeeërcommandant in de Eerste Wereldoorlog en verwelkomde aanvankelijk de nieuwe nazi-regering. Hij raakte al snel “gedesillusioneerd door hun plannen voor een door de staat gecontroleerde Reichskirche en door de hondsdolle antichristelijke gevoelens die door Alfred Rosenberg en andere leden van Hitlers binnenste cirkel werden geuit”. 49
Rosenberg concludeerde dat het christendom spoedig zou sterven in Duitsland:
Toen Hermann Göring op 22 augustus 1939 aan Rosenberg vroeg: “Gelooft u dat het christendom zijn einde nadert en dat er een nieuwe vorm [van religie] die door ons is ontworpen, zal ontstaan?” Rosenberg antwoordde: “Inderdaad! Het religieuze waardesysteem wordt al niet meer erkend.” 50
Een belangrijk resultaat van het toepassen van Rosenbergs ideeën was: de onsamenhangendheid, onnauwkeurigheid en irrationaliteit van de [nazi-]ideologie zelf… verijdelde alle pogingen om de resterende humane en christelijke waarden van vroegere eeuwen te verdrijven. Toen professor Walter Frank in 1936 in Tübingen uitriep dat “de hele Duitse geschiedenis… moet worden gezien als alleen de prehistorie van het nationaal-socialisme”, kon dit alleen maar de impact van retoriek hebben… Nazi-biologen, gretig naar promotie, zouden de lange schedels kunnen meten van hun prehistorische voorouders, maar er zouden anderen zijn die wisten dat de grootte van het menselijk hoofd zowel door rachitis als door ras kan worden beïnvloed. De nazi’s… [behandelden] hun vereenvoudigde en vervormde versie van theorieën die in de negentiende eeuw door pioniers als Darwin naar voren werden gebracht als dogma. 51
HET EINDE VAN ROSENBERG
Nadat Rosenberg tijdens de processen van Neurenberg door de geallieerden was veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid, werd hij op 16 oktober 1946 opgehangen. gebieden waar de meeste gruweldaden plaatsvonden. Zijn boek, The Myth of the Twentieth Century, en zijn antisemitische activiteiten droegen ook bij. Een getuige van zijn executie noemde hem de ‘aartspriester van de nazi-cultuur in vreemde landen’. 52 Rosenberg verborg zevenenveertig kratten met nazi-archieven in een Beierse schuur die “een bijna ongelooflijke bekentenis van systematische moorden, plunderingen, enz.” bevatte. 53 Deze gedetailleerde gegevens over oorlogsmisdaden waren belangrijk bij het besluit om hem en de andere nazi’s op te hangen wegens oorlogsmisdaden.
OVERZICHT
Alfred Rosenberg was een vooraanstaande nazi wiens geschriften, voornamelijk zijn bestverkochte boek, De mythe van de twintigste eeuw, verantwoordelijk waren voor het beïnvloeden van veel mensen in nazi-Duitsland – van degenen die hoog in de nazi-hiërarchie stonden tot het bredere publiek dat zijn werken las – tot moord zogenaamde inferieure rassen. Hij was ook een fel anti-katholiek en beïnvloedde niet alleen de Joodse Holocaust, maar ook de Christelijke Holocaust in Polen en andere landen. Om deze redenen werd hij na de Tweede Wereldoorlog door de geallieerden geëxecuteerd.
_______________
1 Oswald Dutch, Hitler’s 12 Apostles (New York: Robert M. McBride & Company, 1940), 80-81; Joachim C. Fest, Het gezicht van het Derde Rijk: Portretten van de nazi-leiderschap (New York: Pantheon, 1970), 164.
2 Richard Weikart, Hitler’s Ethic: The Nazi Pursuit of Evolutionary Progress (New York: Palgrave MacMillan, 2009), 14.
3 Fest, Het gezicht van het Derde Rijk, 163.
4 Fritz Nova, Alfred Rosenberg: nazi-theoreticus van de Holocaust (New York: Hippocrene Books, 1986).
5 James Biser Whisker, The Philosophy of Alfred Rosenberg: Origins of the National Socialist Myth (Torrance: The Noontide Press, 1990).
6 Paul Douglass, God onder de Duitsers (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1935), 30.
7 Arthur Duncan-Jones, De strijd om godsdienstvrijheid in Duitsland (Londen: Victor Gollancz, 1938), 24.
8 Nova, Alfred Rosenberg, 31.
9 Nova, Alfred Rosenberg, 31.
10 Max Domarus, The Essential Hitler: toespraken en commentaar (Wauconda: Bolchazy-Carducci, 2007), 403.
11 Geciteerd in Domarus, The Essential Hitler, 403.
12 Peter Peel, ‘Voorwoord’, in Alfred Rosenberg, The Myth of the Twentieth Century (Torrance: The Noontide Press, 1982), v.
13 Raymond T. Feely, Nazisme versus religie (New York: The Paulist Press, 1940), 26.
14 Feely, nazisme versus religie, 167.
15 Paul Roland, The Illustrated History of the Nazis (Edison: Chartwell Books, 2009), 57.
16 Nederlanders, Hitlers 12 apostelen, 85.
17 Nederlanders, Hitlers 12 apostelen, 26.
18 Richard J. Evans, De komst van het Derde Rijk (New York: The Penguin Press 2004), 178.
19 Adolf Hitler, Hitler’s geheime gesprekken, 1941-1944, vert. Norman Cameron en RH Stevens; inleiding. HR Trevor-Roper, “The Mind of Adolf Hitler” (New York: Farrar, Straus and Young, 1953), 342.
20 Nederlanders, Hitlers 12 apostelen, 82.
21 Hans Weinert, Origin of the Human Races, 2e druk (Stuttgart: Fredinand Enke Verlag, 1942), 314-315.
22 Heinz Brücher, “Lebenskunde”, nationaal-socialistische maanduitgaven (1937), 8:190-192.
23 Nederlanders, Hitlers 12 apostelen, 83.
24 Nova, Alfred Rosenberg, 31.
25 Robert Cecil, The Myth of the Master Race: Alfred Rosenberg and Nazi Ideology (New York: Dodd and Meade, 1972), 12.
26 Whisker, de filosofie van Alfred Rosenberg, 190-191.
27 Whisker, de filosofie van Alfred Rosenberg, 191.
28 Whisker, De filosofie van Alfred Rosenberg, 191.
29 Geciteerd in Fest, The Face of the Third Reich, 168.
30 Whisker, De filosofie van Alfred Rosenberg, 202.
31 John Grabowski, Josef Mengele (Farmington Hills: Lucent Books, 2004), 20.
32 Peel, ‘Voorwoord’ in Rosenberg, De mythe van de twintigste eeuw, xv.
33 Mitchell Geoffrey Bard, ed., De complete geschiedenis van de Holocaust (San Diego: Greenhaven Press, 2001), 34.
34 Douglass, God onder de Duitsers, 45.
35 Whisker, De filosofie van Alfred Rosenberg, 98, 136.
36 Whisker, De filosofie van Alfred Rosenberg, 28.
37 Nederlanders, Hitlers 12 apostelen, 83.
38 Whisker, De filosofie van Alfred Rosenberg, 181.
39 Cecil, De mythe van het meesterras.
40 Christopher R. Browning, Remembering Survival: Inside a Nazi Slave-Labor Camp (New York: WW Norton, 2010), 122.
41 Browning, herinnering aan overleving, 122.
42 Peel, ‘Voorwoord’, in Rosenberg, De mythe van de twintigste eeuw, xv.
43 Fest, Het gezicht van het Derde Rijk, 168.
44 Nova, Alfred Rosenberg, 22.
45 Douglass, God onder de Duitsers, 36, 38.
46 Roland, De geïllustreerde geschiedenis van de nazi’s, 115.
47 Nova, Alfred Rosenberg, 21.
48 Browning, herinnering aan overleving, 144.
49 Roland, De geïllustreerde geschiedenis van de nazi’s, 115.
50 Nova, Alfred Rosenberg, 23.
51 Browning, herinnering aan overleving, 150.
52 Kingsbury Smith, “De processen van Neurenberg: de executie van nazi-oorlogsmisdadigers”, International News Service (16 oktober 1946): 1.
53 Bard, ed., De complete geschiedenis van de Holocaust, 371.